Η αρχαία Καλυδώνα υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Αιτωλίας. Η ισχυρή οχύρωσή της, κλασικής – ελληνιστικής περιόδου, απλώνεται σε δύο γειτο­νικούς λόφους με την ονομασία «Κούρταγα» κοντά στο σημερινό Ευηνοχώρι.

Σύμφωνα με τη μυθολογία ιδρυτής της θεωρείται ο Καλυδώνας, γιος του γενάρχη της Αιτωλίας Αιτωλού. Η πόλη έχει συνδεθεί με έναν από τους πιο γνωστούς μύ­θους της αρχαιότητας, αυτόν της Θήρας του Καλυδώνιου Κάπρου, τον οποίο κατάφερε να εξοντώσει ο Μελέαγρος, γιος του βασιλιά της Καλυδώνας Οινέα, με τη βοήθεια της Αταλάντης.

Ελάχιστες είναι οι αρχαιολογικές μαρτυρίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τη μυκηναϊκή εποχή, αν και η Καλυδώνα είναι μία από τις πέντε αιτωλικές πόλεις που συμμετείχαν στην Τρωική Εκστρατεία με σαράντα πλοία υπό τον βασιλιά Θόα, γιο του Ανδραίμονα, όπως μας περιγράφει ο Όμηρος στον περίφημο «Νηών Κατάλογο». Αξιόλογα ευρήματα από τάφους της Πρωτογεωμετρικής εποχής (10αι. π.Χ.) διαφωτίζουν τις γνώσεις μας για τους κρίσιμους αιώνες της μετάβασης από τα προϊστορικά στα ιστορικά χρόνια (9ος-8ος αι. π.Χ.). Στη Γεωμετρική εποχή (9ος-8ος αι. π.Χ.) αρχίζει η άσκηση λατρείας στο χώρο που αργότερα ιδρύθηκε το Λάφριο ή Λαφριαίο, ιερό αφιερωμένο στην Άρτεμη Λαφρία και τον Απόλλωνα Λάφριο.

Ήταν το δεύτερο σε φήμη και σπουδαιότητα ιερό μετά από αυτό του Θέρμου. Οι πρώτοι ναοί μνημειακής μορφής κτίζονται στα τέλη του 7ου. π.Χ. αιώνα, ήταν ξύλινοι και είχαν πλούσιο γραπτό κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Στους επόμενους αιώνες οι ναοί δέχονται πολλές επισκευές, ενώ στο χώρο του ιερού προστίθενται και νέα οικοδομήματα (στοά με πληθώρα βάθρων και εξεδρών, βωμοί, θησαυροί, κ.ά.). Το ιερό συνδεό­ταν κατά την αρχαιότητα μέσω της λεγόμενης ιεράς οδού με τη δυτική πύλη της οχύρωσης της πόλης. Η λατρεία των θεών περιλάμβανε μεγαλοπρεπή γιορτή με πομπή και ολόκαυστες θυσίες, τα Λάφρια. Περίφημο ήταν το χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος, έργο Ναυπάκτιων γλυπτών, του Μέναιχμου και του Σοΐδα, το οποίο μετά τη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ. μεταφέρθηκε στην Πάτρα μαζί με τη λατρεία της θεάς, όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής του 2ου μ.Χ. αιώνα, Παυσανίας.